ئازاری پاره (Money Dysmorphia): کێشەیەکی باوی نەوەی Z و هەزارە
گەشەی کاریگەری دارایی لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان، گفتوگۆی توند دەربارەی هەڵاوسان و نائارامی ئابووری، و ئەو “کلتووری بەراوردکاری”یە باوەی کە تێیدا دەژین، هەموویان بوونەتە هۆی سەرهەڵدانی “ئازاری پاره” (money dysmorphia) لە نێوان نەوەی (Gen Z) و هەزارەکان.
بە کورتی، ئازاری پاره (money dysmorphia) ڕوودەدات کاتێک کەسێک دیدێکی شێواوی بۆ دۆخی دارایی خۆی هەبێت—زۆرجار دەبێتە هۆی هەستکردن بە نائارامی دارایی یان کەموکورتی—تەنانەت ئەگەر لە دۆخێکی سەقامگیریشدا بێت.
ئازاری پاره (money dysmorphia) دەستنیشانکردنێکی ڕاستەقینە نییە. ئەم زاراوەیە لە دۆخی ناسراوی “نەخۆشی شێوانی جەستە” (body dysmorphic disorder) وەردەگرێت، کە بریتییە لە خەمخۆرییەکی کلینیکی بە هۆی کەموکورتییەکی هەستپێکراو یان کەم و کوڕیی لە شێوەی جەستەدا کە بۆ کەسانی تر بەدی ناکرێت.
سمریتی جۆشی (Smriti Joshi)، ماستەر لە فەلسەفە (MPhil)، سەرۆکی دەروونناسی لە (Wysa)، ڕوونی دەکاتەوە: “ئەم شێواندنە دەتوانێت لە دڵەڕاوکێی دارایی، ئەزموونەکانی ڕابردوو لەگەڵ پارە (وەک زەبری دارایی)، یان بەراوردی بەردەوام لەگەڵ کەسانی ترەوە بێت، بە تایبەتی لەگەڵ تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان کە شێوازی ژیان پیشان دەدەن کە هەست دەکەیت دەست نایەت.” ئەو دەشڵێت کە دەتوانێت بەهۆی ڕووداوە زەبرئامێزەکانەوە دەست پێ بکات، کە دارایی دەگۆڕن، وەک بێکاری چاوەڕواننەکراو یان جیابوونەوەی پەیوەندی خۆشەویستی، کە دڵەڕاوکێیە داراییەکانی بنەڕەتی زیاتر دەکات.
لە داهاتوودا، ئێمە زیاتر دەچینە ناو بابەتی ئازاری پاره (money dysmorphia)، لەوانە نیشانەکانی گەڕان بەدوایدا (هەندێکیان لەوەی کە بیرت لێدەکەیتەوە ناسکترن)، بۆچی ئەم بیرکردنەوەیە دەتوانێت هێندە زیانبەخش بێت، و چۆن دەتوانین زاڵ بین بەسەر خولانەوەکەدا و ئارامییەک بدۆزینەوە.
سمریتی جۆشی (Smriti Joshi)، ماستەر لە فەلسەفە (MPhil)
ئەم شێواندنە دەتوانێت لە دڵەڕاوکێی دارایی، ئەزموونەکانی ڕابردوو لەگەڵ پارە (وەک زەبری دارایی)، یان بەراوردی بەردەوام لەگەڵ کەسانی ترەوە بێت، بە تایبەتی لەگەڵ تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان کە شێوازی ژیان پیشان دەدەن کە هەست دەکەیت دەست نایەت.
— سمریتی جۆشی (Smriti Joshi)، ماستەر لە فەلسەفە (MPhil)
نیشانەکانی ئازاری پاره (Money Dysmorphia)
چۆن دەتوانیت بزانیت کە تووشی ئازاری پاره (money dysmorphia) بوویت؟ لێرەدا هەندێک نیشانە هەن بۆ گەڕان بەدوایاندا، بەپێی دکتۆر جۆشی (Dr. Joshi). ئەو ئاماژە بەوە دەکات کە هەر کەسێک جیاوازە، و ئازاری پاره (money dysmorphia) دەتوانێت بە شێوەی نائاسایی و چاوەڕواننەکراو دەربکەوێت، بۆیە ئەم لیستە بە هیچ جۆرێک تەواو نییە:
- بەردەوام نیگەرانی ئەوەیت کە پارەی پێویستت نییە، تەنانەت کاتێک لە ڕووی داراییەوە سەقامگیری
- خەمخواردن بۆ خەرجییە بچووکەکان یان هەستکردن بە ئیفلیج بوون لە گرتنی بڕیارە داراییەکاندا
- خۆلادان لە خەرجکردن بە تەواوی
- بەراوردکردنی دۆخی دارایی خۆت بە کەسانی تر، کە دەبێتە هۆی هەستکردن بە کەموکورتی
- خۆلادان لە قسەکردن دەربارەی پارە بە هۆی دڵەڕاوکێوە
- هەستکردن بە تاوان یان شەرمەزاری دوای خەرجکردن (تەنانەت لەسەر پێداویستییە بنەڕەتییەکان)
- هەستکردن بە ناچاری بۆ بەدەستهێنانی زیاتر، تەنانەت ئەگەر گەیشتبیتە سەربەخۆیی دارایی
- کڕینی شتی گرانبەها و گران کە توانای کڕینیان نییە بۆ ئەوەی هەست بە تەواوی و خۆشی بکەن
ئازاری ڕاستەقینەی پارە یان یارییەکانی دەروونی دارایی؟
نائارامی یان کێشەکانی ڕاستەقینەی دارایی بریتیین لە ئاڵنگارییە ڕاستەقینە و پێوانەکراوەکان وەک داهاتی کەم، قەرزی زۆر، یان پاشەکەوتی کەم، کە کاریگەرییان لەسەر توانای کەس هەیە بۆ دابینکردنی پێداویستییە بنەڕەتییەکان یان بەدەستهێنانی ئامانجە داراییەکان. ئازاری پاره (money dysmorphia)، لە لایەکی ترەوە، شێواندنێکی دەروونییە کە تێیدا تاکەکان هەست بە نائارامی دارایی یان کەموکورتی دەکەن سەرەڕای ئەوەی سەرچاوەی سەقامگیر یان تەواویان هەیە.
لە کاتێکدا کە نائارامی دارایی لەسەر بنەمای خەباتی دارایی بابەتییە، ئازاری پاره (money dysmorphia) لە کەموکورتی هەستپێکراوەوە سەرچاوە دەگرێت، زۆرجار بەهۆی فشاری کۆمەڵایەتی، بەراوردکاری، یان دڵەڕاوکێی کەسییەوە کاریگەری دەبێت.
بۆچی ئێمە تووشی ئازاری پاره (Money Dysmorphia) دەبین؟
ئازاری پاره (money dysmorphia) دەتوانێت بۆ هەموو جۆرە هۆکارێک دەربکەوێت، و هەر حاڵەتێک کەمێک لەوی تر جیاوازە. بەڵام، گفتوگۆکان دەربارەی نائارامی ئابووری، بەرزبوونەوەی کلتووری بەراوردکاری و کلتووری هەوڵدان، زەبری ڕابردوو (پەیوەندی بە پارەوە هەبێت یان نا)، و ڕەفتارە کەسییە تایبەتەکان هەموویان دەتوانن بەشداری بکەن لە ئازاری پاره (money dysmorphia).
لیندزی برایان-پۆدڤین (Lindsay Bryan-Podvin)، (LMSW, CFT)، چارەسەرکەرێکی دارایی پەسەندکراو بۆ (Cash App)، دەڵێت: “هەندێک گریمانە دەربارەی ئەوەی کە ڕەنگە بەشداری بکات لە ئازاری پاره (money dysmorphia) بریتیین لە تەواوگەری، خەمۆکی، دڵەڕاوکێ، نرخ دانەنانی خۆت، و متمانەبەخۆنەبوون.” “سەرباری هەموو شتێک، ئێمە دەستمان ڕادەگاتە ئەوەی خەڵکی چۆن خۆیان لە ڕووی داراییەوە پێشان دەدەن. ئێمە نانی ئێوارەی خەیاڵی لە ئینستاگرام (Instagram)دا دەبینین، گەشتە دوورودرێژەکان لە تیک تۆک (TikTok)دا، و ئۆتۆمبێلی نوێی خێزانی لە فەیسبووک (Facebook)دا.”
هەموو ئەمانەی سەرەوە ڕەنگە ببنە هۆی ئەوەی زیاترمان هەست بکەین کە “دواکەوتووین” کاتێک خۆمان بەوەی دەبینین بەراورد دەکەین. (بەڵام سەرنج بدەین کە ئێمە بەڕاستی هەژماری بانکی ئەوانی تر نابینین!)
بڵاوبوونەوە لە نێوان نەوەی Z و هەزارەکان
نەوە گەنجەکان، بە تایبەتی، زیاتر ئەگەری هەیە تووشی ئازاری پاره (money dysmorphia) ببن بە بەراورد بە نەوەکانی گەورەتر. لە ڕاستیدا، توێژینەوەیەکی ساڵی ٢٠٢٤ کە لە لایەن (Credit Karma)ەوە ئەنجام دراوە، دەریخستووە کە ٤٣٪ی نەوەی (Gen Z) و ٤١٪ی هەزارەکان تووشی ئازاری پاره (money dysmorphia) دەبن.
جێنی وو (Jenny Woo)، دکتۆرا (PhD)، ماستەر لە بەڕێوەبردنی کار (MBA)، بەڕێوەبەری جێبەجێکاری (Mind Brain Emotion) دەڵێت: “ئەمە بەشێکی بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە کە نەوەی گەنج زیاتر کات لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا بەسەر دەبەن.” “ڕاپرسییەکی ساڵی ٢٠٢٣ بۆ (Edelman Financial Engines) دۆزییەوە کە ئەو کەسانەی کە زیاتر لە سێ کاتژمێر لە ڕۆژێکدا لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا بەسەر دەبەن، زیاتر ئەگەری هەیە بڕیاری دارایی ناعەقڵانی بدەن.”
دکتۆر جۆشی (Dr. Joshi) دەشڵێت کە نەوەی (Gen Z) و هەزارەکان هەروەها ڕووبەڕووی فشاری دارایی بێوێنە دەبنەوە، لەوانە قەرزی خوێندن، بازاڕێکی کاری ناتەواو، تێچووی ژیانی بەرز، و فشار بۆ خەرجکردنی زیاتر بۆ ئەوەی “گونجاو” بن لەگەڵ هاوڕێکانیاندا.
بۆچی گرنگە ئازاری پاره (Money Dysmorphia) بوەستێنین
ئازاری پاره (money dysmorphia) دەتوانێت ببێتە هۆی فشاری بەردەوام، خۆلادان لە کێشە داراییەکان، و ڕەفتارە داراییە ناتەندروستەکان، کە بە پاشەکەوتی زۆر یان خەرجکردنی لەناکاو سنووردار نییە. دکتۆر جۆشی (Dr. Joshi) دەڵێت: “لە باشترین حاڵەتدا، دەتوانێت ببێتە هۆی فشاری بێهودە دەربارەی دارایی، و لە خراپترین حاڵەتدا دەتوانێت خەڵکی پاڵ بنێت بۆ ئیفلاسبوون لە ڕێگەی زۆر خەرجکردنەوە. چارەسەرکردنی ئازاری پاره (money dysmorphia) گرنگە بۆ گەشەپێدانی متمانەی دارایی و پاراستنی ژیانێکی هاوسەنگ.”
ئەگەر کۆنتڕۆڵ نەکرێت، دەتوانێت زیان بە پەیوەندییەکانیش بگەیەنێت، چونکە فشاری بەردەوام لەسەر دارایی دەتوانێت گرژی لەگەڵ هاوبەشەکاندا دروست بکات یان ببێتە هۆی دابڕان لە هاوڕێیان.
٦ ستراتیژی بۆ زاڵبوون بەسەر ئازاری پاره (Money Dysmorphia)
زاڵبوون بەسەر ئازاری پاره (money dysmorphia) دەتوانێت سەخت بێت چونکە پێویستی بە “ڕێڕەو گۆڕین”ێک هەیە لە مێشکماندا. هێشتا، دەکرێت ڕێگای خۆت لەم بیرکردنەوەیەدا بدۆزیتەوە.
- پارە وەک ئامرازێک دابڕێژە
یەکەم، پارە وەک ئامرازێک ببینە نەک وەک پێوەرێک بۆ نرخی خۆت یان لایەنێکی نەگۆڕی کەسایەتیت. دکتۆر وو (Dr. Woo) دەڵێت: “ئەم گۆڕانە لە بیرکردنەوەی کەمییەوە گرنگە بۆ کەمکردنەوەی زیانی نیگەرانییە داراییەکان. بە دابڕێژانەوەی چۆنیەتی بینینی پارە، ڕێگە بە خۆت دەدەیت کە لە چاوەڕوانییە ناواقعییەکان و بەراوردکارییەکان ڕزگارت بێت کە ئازاری پاره (money dysmorphia) هان دەدەن.”
- ناساندنی بیرکردنەوە نیگەرانەکان
هەستە نیگەرانییەکان دەربارەی پارە باون، بەڵام چۆنیەتی وەڵامدانەوەمان بۆ ئەم بیرکردنەوانە دەتوانێت ئەو کاریگەرییە بگۆڕێت کە لە کۆتاییدا لەسەرمان دەبێت.
دکتۆر جۆشی (Dr. Joshi) دەڵێت: “ئاگاداربوون لە بیرکردنەوە نیگەرانەکانت دەربارەی پارە بەبێ ئەوەی دەستبەجێ کاردانەوەت هەبێت، دەتوانێت یارمەتیت بدات پێش ئەوەی قووڵتر ببێت دەست بەسەر خولانەوەکەدا بگریت.” “هۆشیاری بەردەوام دەرفەتت دەداتێ بۆ ئەوەی ئەو بیرکردنەوانە ڕەت بکەیتەوە و بگۆڕیت بۆ دیدگایەکی تەندروستتر.”
- ڕەتکردنەوەی باوەڕە بێسوودەکان
ئاسوودە بە لە ڕەتکردنەوەی باوەڕە بێسوودەکان دەربارەی پارە. برایان-پۆدڤین (Bryan-Podvin) دەڵێت: “ئەگەر بۆت دەرکەوت کە بیری لێدەکەیتەوە، “من هەرگیز لە پارە تێناگەم، بۆیە هیچ مانای نییە هەوڵی بۆ بدەم،” ئەوا سەرنج بدە بزانە ئەو باوەڕە لە کوێوە هاتووە و ئایا ڕاستە یان نا.”
ئەو دەڵێت: “ڕەنگە ڕاست بێت کە تۆ پارەی بلیتی کارتی قەرزت دواخستووە، بەڵام ئەوە مانای ئەوە نییە کە تۆ هەتا هەتایە لەگەڵ پارەدا خراپ دەبیت.” دەستبەجێ هەست بە بەهێزی دەکەیت کاتێک کۆنتڕۆڵی چیرۆکی پارەکەت، باوەڕەکانت، و ئاراستەکەت دەکەیت.
- بە وریاییەوە لەگەڵ تۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا بە
لەبیرت بێت کە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بریتیین لە پیشاندانی باشترین ئەزموونەکانی خەڵکی. ئەوان کەمتر وێنەی ئەو بڕیارە چاوەڕواننەکراوە یان ئەو قەرزەی کە لەسەر کارتی قەرز یان خانووبەرەکەیان هەیە دەگرن، و زیاتر ئەو شتانە پیشان دەدەن کە دڵخۆشیان دەکات. ڕەنگە تۆش هەمان شت بکەیت! هەر کاتێک سکرۆڵت کرد، خۆت بیربخەرەوە کە تۆ وێنەیەکی تەواوی دروست نابینیت—تەنها وێنەیەکی کاتی.
سمریتی جۆشی (Smriti Joshi)، ماستەر لە فەلسەفە (MPhil)
زانینی بە تەواوی پارەکەت بۆ کوێ دەڕوات ڕێگەت پێدەدات بڕیارەکان لەسەر بنەمای ڕاستییەکان بدەیت نەک لەسەر بنەمای ترس.
— سمریتی جۆشی (Smriti Joshi)، ماستەر لە فەلسەفە (MPhil)
- ڕاستیی دارایی خۆت بپشکنە
پلانێک دابنێ بۆ ئەوەی بە شێوەیەکی ڕێک و پێک سەیری پارەکەت بکەیت. برایان-پۆدڤین (Bryan-Podvin) دەڵێت: “دەکرێت هەفتەی جارێک یان مانگی جارێک بێت، بەڵام ڕووبەڕووبوونەوەی ڕاستیی داراییەکانت هەنگاوێکی سەرەکییە لە مامەڵەکردن لەگەڵ ئازاری پاره (money dysmorphia).” “دەکرێت یارمەتیدەر بێت کە ئەمە لەگەڵ کەسێکدا بکەیت، وەک هاوژوورێک، هاوبەشێک، یان تەنانەت چارەسەرکەرێک، بۆ ئەوەی پاڵپشتی هەستیت پێشکەش بکات.”
دکتۆر جۆشی (Dr. Joshi) دەشڵێت کە دامەزراندنی بودجەیەک یان پلانی پاشەکەوتکردن دەتوانێت داتای ڕوونی دەربارەی داراییەکانت بداتێ، کە یارمەتی کەمکردنەوەی دڵەڕاوکێ دەدات دەربارەی ناتەواوی. ئەو دەڵێت: “زانینی بە تەواوی پارەکەت بۆ کوێ دەڕوات ڕێگەت پێدەدات بڕیارەکان لەسەر بنەمای ڕاستییەکان بدەیت نەک لەسەر بنەمای ترس.”
- پەرەپێدانی سوپاسگوزاری
ستراتیژییەکی تر بۆ زاڵبوون بەسەر ئازاری پاره (money dysmorphia) بریتییە لە پەرەپێدانی سوپاسگوزاری بۆ ئەوەی کە هەتە. ڕەنگە ئەمە کلیشە بێت، بەڵام توێژینەوەکان پێمان دەڵێن کە سوپاسگوزاری گۆڕانکارییەکی باوەڕنەکراوە کاتێک دێتە سەر خۆشگوزەرانی دەروونیمان. دکتۆر وو (Dr. Woo) دەڵێت: “لە جیاتی ئەوەی سەرنج بخەیتە سەر کەموکورتییە داراییەکانت، ڕاهێنان بکە لە دابڕێژانەوەی بیرکردنەوەکانت بۆ دانپێدانان و بەرزنرخاندنی دەستکەوتە داراییەکانت هەرچەندە بچووکیش بن.”
کێشەکانی پارە نرخت وەک کەسێک پێناسە ناکات؛ هەر کەسێک دەتوانێت خەبات بکات لەگەڵ سەختی دارایی یان تووشی دڵەڕاوکێ ببێت دەربارەیان. گشتگیری فشاری دارایی زیاتر گرنگی بە ئاساییکردنەوەی گفتوگۆکان دەربارەی پارە دەدات. ئەگەر بەردەوام هەستت بە دڵەڕاوکێ کرد دەربارەی پارە، داوای پاڵپشتی و ڕاهێنان لە چارەسەرکەرێک و/یان ڕاهێنەرێکی دارایی بکە.
