لێژنەی ڕاوێژکاری ئابووری پارتی کاریگەری بەریتانی

لێژنەی ڕاوێژکاری ئابووری پارتی کاریگەری بەریتانی لە ساڵانی ٢٠١٥-٢٠١٦ گروپێک بوو لە ئابووریناسان، کە وەسف دەکران بە شارەزایان لە جیهانگیری، نایەکسانی و داهێنان، کە لەلایەن وەزیری دارایی سێبەر (Shadow Chancellor)، جۆن مەکدۆنێڵ (John McDonnell)ەوە بانگهێشت کرابوون و ڕاپۆرتیان دەدا بە ڕێبەری پارتی کاریگەران، جێرمی کۆربین (Jeremy Corbyn). لە ٢٧ی سێپتەمبەری ٢٠١٥ لە کۆنگرەی پارتی کاریگەران لە برایتۆن (Brighton) ڕاگەیەندرا، و مەبەست لێی کۆبوونەوە بوو لەسەر بنەمای سێ مانگ جارێک بۆ گفتوگۆکردن و پەرەپێدانی بیرۆکەکان دەربارەی ستراتیژی ئابووری فەرمی کە دەبوو پارتی کاریگەران پاڵپشتی بکات، بەڵام دانانی سیاسەت نەبوو. وەسف کراوە بە ڕێگەیەک بۆ پێدانی بەرگری بە وەزیری دارایی سێبەر.

لە حوزەیرانی ٢٠١٦، پیکێتی (Piketty) و بلانچفلۆر (Blanchflower) ڕۆیشتن، و ئەندامانی تری لێژنەی ڕاوێژکاری ئابووری ڕایانگەیاند کە بڕیاریانداوە هەر کۆبوونەوەیەکی تر دوابخەن، بەهۆی دەستلەکارکێشانەوەی ژمارەیەکی زۆر لە ئەندامانی کابینەی سێبەر لە ناڕەزایی دەربڕین بەرامبەر بە سەرکردایەتی جێرمی کۆربین (Jeremy Corbyn). وڕێن-لێویس (Wren-Lewis) ملکەچبوونی سەرکردایەتی کاریگەران بۆ برێگزیت (Brexit) بە هۆکاری دەستلەکارکێشانەوەی خۆی لە لێژنەکە دەزانێت.

ئەندامێتی

لێژنەکە سەرەتا پێکهاتبوو لە حەوت ئەندام، کە لەلایەن سەرنووسەری ئابووری بی بی سی نیوز (BBC News)، ڕۆبەرت پێستۆن (Robert Peston)ەوە بە “هەندێک لە کاریگەرترین ئابووریناسانی چەپی جیهان” وەسف کرابوون.

• دەیڤید بلانچفلۆر (David Blanchflower)، پرۆفیسۆر، کۆلێژی دارتمۆس (Dartmouth College) و ئەندامی پێشووی لێژنەی سیاسەتی دراوی، کە لەلایەن سەرنووسەری ئابووری کەناڵی ٤ (Channel 4 Economics Editor)، پۆڵ مەیسن (Paul Mason)ەوە بە “تاڵاوی ریازەت” وەسف کراوە. (لە ٢٨ی حوزەیرانی ٢٠١٦ دەستی لەکارکێشایەوە و ڕایگەیاند کە دەبێت کۆربین (Corbyn) دەست لەکاربکێشێتەوە)
• ماریانا مەزوکاتۆ (Mariana Mazzucato)، پرۆفیسۆر، زانکۆی ساسێکس (University of Sussex)، کە بیرۆکەکانی دەربارەی ئاراستەکردنی دەوڵەتی هۆشمەند لە ڕێگەی بانکی وەبەرهێنانی نیشتمانی یان سندوقی سەروەری سەرمایەوە، ڤینس کەبیل (Vince Cable) و چی ئۆنوڕە (Chi Onwurah)ی سەرسام کردووە.
• ئەناستازیا نەسڤێتایلۆڤا (Anastasia Nesvetailova)، پرۆفیسۆر، زانکۆی سیتی لەندەن (City University London)
• تۆماس پیکێتی (Thomas Piketty)، پرۆفیسۆر، قوتابخانەی پاریس بۆ ئابووری (Paris School of Economics) (لە ٢٩ی حوزەیرانی ٢٠١٦ بەهۆی سنوورداربوونی کاتەوە دەستی لەکارکێشایەوە)
• ئان پێتفۆر (Ann Pettifor)، بەڕێوەبەری توێژینەوەی سیاسەت لە ماکرۆئابووری (PRIME)، هەڵمەتێکی قەرزارکردن کە لەلایەن سەرنووسەری ئابووری کەناڵی ٤ (Channel 4 Economics Editor)، پۆڵ مەیسن (Paul Mason)ەوە بە بیرکردنەوەیەکی “پۆست” سۆسیالیستی وەسف کراوە.
• جۆزێف ستیگلیتز (Joseph Stiglitz)، پرۆفیسۆر، زانکۆی کۆلۆمبیا (Columbia University) و وەرگری خەڵاتی نۆبێل لە ساڵی ٢٠٠١ لە زانستە ئابوورییەکان
• سایمۆن وڕێن-لێویس (Simon Wren-Lewis)، پرۆفیسۆر، زانکۆی ئۆکسفۆرد (University of Oxford)

هێنانی پیکێتی (Piketty) و ستیگلیتز (Stilgitz) بە دەستکەوتێکی تایبەت بۆ سەرکردایەتی پارتی کاریگەران دەبینرا بەهۆی سەرکەوتنی بەرەوپێشچوونیان لە بڵاوکردنەوەی سەرەکیدا، لەکاتێکدا ئامادەنەبوونی ڕیچارد مۆرفی (Richard Murphy)، کە کۆربینی (Corbyn) ئامۆژگاری کردبوو لەسەر سیاسەتی بنەڕەتی خۆی دەربارەی ئاسانکاری چەندایەتی خەڵک، ئاماژەی پێدرا.

دوای پێکهێنانی لێژنەکە، سەرنووسەرانی ئابووری ڕۆبەرت پێستۆن (Robert Peston)، ئەوکات لە بی بی سی نیوز (BBC News)، و کریس گایلز (Chris Giles)، لە فاینەنشەڵ تایمز (Financial Times)، پشتڕاستیان کردەوە کە حەوت ئەندامەکە یەکدەنگن لە دژایەتیکردنی کەمکردنەوەی خەرجییەکانی ڕاوێژکاری دارایی، جۆرج ئۆسبۆرن (George Osborne)، هەرچەندە دووەمیان هۆشداری دا کە لە بوارەکانی تردا کەمتر هاوبەشن.

مێژوو

پێکهێنان

سەبارەت بە پێکهێنانی لێژنەکە، بانگهێشتکارەکەی، جۆن مەکدۆنێڵ (John McDonnell) دواتر ڕایگەیاند، وەک بەشێک لە زنجیرەیەک گفتوگۆی گشتی بۆ پێشکەشکردنی “ئابوورییە نوێیەکەی” پارتەکەی، کە لێژنەی ڕاوێژکاری ئابووری سەرەتا دانرابوو بۆ ئەنجامدانی پێداچوونەوە بە دامەزراوە گشتییەکان لەوانە وەزارەتی خەزێنەی جەلالەتمەندی (HM Treasury)، لێژنەی سیاسەتی دراوی (Monetary Policy Committee) و باجی داهات و گومرگی جەلالەتمەندی (HM Revenue and Customs)، و ئەوەش بەهۆی ژمارە سەرسوڕهێنەرەکەی ئەو کەسانەی کە لە کۆنگرەی پارتی کاریگەرانی ٢٠١٥ لە برایتۆن (Brighton) هەستیان دەکرد کە دەبێت پارتی کاریگەران پارتی دژە ریازەت بێت کە سیاسەتی دژە ریازەت دانرا.

ئەندامی لێژنە دەیڤید بلانچفلۆر (David Blanchflower)، کە پشتڕاستی کردەوە کە پێداچوونەوەیەکی سەربەخۆ بۆ بانکی ئینگلتەرا بۆ وەزیری دارایی سێبەر ئەنجام دەدات، ڕایگەیاندووە کە دژایەتیکردنی ریازەت بە تەنیا بەس نییە و پێویستی بە کات دەبێت بۆ بەرهەمهێنانی ستراتیژییەکی ئابووری نوێ کە ئەندامانی پارتەکە هاوبەشی بکەن.

پێکهێنانی لێژنەکە، بە گوتەی ڕۆبەرت پێستۆن (Robert Peston)، ئەوکات سەرنووسەری ئابووری بی بی سی نیوز (BBC News)، تا ڕادەیەک وەڵامی ئەو تۆمەتە باوەی دایەوە کە جێرمی کۆربین (Jeremy Corbyn) و جۆن مەکدۆنێڵ (John McDonnell) “دایناسۆڕی چەپڕەون” و دڵنیای دەدات لە “گفتوگۆیەکی دروست و هەستبزوێن” لە نێوان پارتی کاریگەران و پارتی پارێزگاران دەربارەی “چۆن گەشە و خۆشگوزەرانی بەرز بکرێتەوە”. پێستۆن (Peston) بەردەوام بوو و جەختی لەوە کردەوە کە ئەمە یەکەمجارە لەوەتەی ڕێبەری پارتی پارێزگاران مارگرێت تاچەر (Margaret Thatcher) پشت بە بیرۆکەکانی میلتۆن فریدمان (Milton Friedman) و فرێدریک هایەک (Friedrich Hayek) دەبەستێت، کە پارتێکی سیاسی پێشەنگی بەریتانی، “هەوڵی دامەزراندنی بیروباوەڕێکی ئابووری لە دەرەوەی ڕەوتی سەرەکی داوە”. کریس گایلز (Chris Giles)، سەرنووسەری ئابووری فاینەنشەڵ تایمز (Financial Times)، وەڵامی ئەم بانگەشەیەی دایەوە بە ئاماژەدان بە پەیوەندییەکانی نێوان سەرکردەکانی پێشووی پارتی کاریگەران و ئابووریناسان، وەک نیل کینۆک (Neil Kinnock) لەگەڵ جۆن ئێتوێڵ (John Eatwell) و پیێرۆ سڕافا (Piero Sraffa)، و گۆردۆن براون (Gordon Brown) لەگەڵ ڕۆبەرت ڕایخ (Robert Reich) و ڕیچارد ب. فریمان (Richard B. Freeman)، هەروەها ڕاوێژکاری دارایی پارێزگار جۆرج ئۆسبۆرن (George Osborne) لەگەڵ ئالان بود (Alan Budd) و کێنێس ڕۆگۆف (Kenneth Rogoff). هەرچەندە، وەک ئەوەی پێستۆن (Peston) دەریخستووە، هیچ یەکێک لەمانە لێژنەیەکی هاوشێوەیان پێکنەهێناوە.

یەکەم کۆبوونەوە

یەکەم کۆبوونەوەی لێژنەکە لە کاتژمێر ٢ی پاش نیوەڕۆی ١٢ی تشرینی دووەمی ٢٠١٥ لە بارەگای سەوزیی برێوێرز (Brewers Green)ی پارتی کاریگەران بەڕێوەچوو، بە ئامادەبوونی وەزیری بازرگانی سێبەر ئەنجێلا ئیگڵ (Angela Eagle)، سەرۆکی سەرەکی سێبەر سیما مالهۆترا (Seema Malhotra) و هەموو تیمی سێبەری خەزێنە. لە کۆبوونەوەکەدا، سایمۆن وڕێن-لێویس (Simon Wren-Lewis) دەربارەی سیاسەتی دارایی قسەی کرد، ماریانا مەزوکاتۆ (Mariana Mazzucato) دەربارەی وەبەرهێنانی ستراتیژی، و ئان پێتفۆر (Ann Pettifor) دەربارەی گرنگی گێڕانەوەیەکی ئابووری بەهێز. هەرچەندە ئەناستازیا نەسڤێتایلۆڤا (Anastasia Nesvetailova) و دەیڤید بلانچفلۆر (David Blanchflower)یش ئامادەبوون، دووەمیان لە ڕێگەی سکایپەوە (Skype)، بەڵام هیچ یەکێک لەو دوو ئەندامە بەناوبانگترە، تۆماس پیکێتی (Thomas Piketty) و جۆزێف ستیگلیتز (Joseph Stiglitz)، لەم کۆبوونەوە سەرەتاییەدا ئامادە نەبوون.

یەکەم گفتوگۆی گشتی “ئابووری نوێ”

لە ٢٦ی کانوونی دووەمی ٢٠١٦، ئەندامی لێژنە ماریانا مەزوکاتۆ (Mariana Mazzucato)، یەکەمی گەشتی ئابوورییە نوێیەکانی پێشکەش کرد، کە لەلایەن جۆن مەکدۆنێڵ (John McDonnell)ەوە ڕاگەیەندرا بۆ فراوانکردنی گفتوگۆی سیاسی.

لە کانوونی دووەمی ٢٠١٦، هاوکات لەگەڵ دەستپێکردنی زنجیرەی گفتوگۆ گشتییەکانی پارتەکە بۆ پێشکەشکردنی “ئابوورییە نوێیەکەیان”، لە نیو ستەیتسمان (New Statesman) بڵاوکرایەوە کە لێژنەکە تەنها یەک جار کۆبووەتەوە و ئەندامان تۆمەتباریان کردووە کە “بیرۆکەی گەمژانەیان” هەیە دەربارەی سیاسەتی ئابووری. لەو بابەتەی کە ڕاپۆرتەکەی لەسەر دامەزرابوو، دەیڤید بلانچفلۆر (David Blanchflower)، ئەندامی لێژنە و سەرنووسەری ئابووری نیو ستەیتسمان (New Statesman)، پشتڕاستی کردەوە کە هەرچەندە لێژنەکە تەنها یەک جار کۆبووەتەوە، بەڵام پلانەکە ئەوە بوو کە لەو کاتەوە سێ مانگ جارێک کۆببنەوە و “شتە بێماناکان” کە ئاماژەی پێکردن ئەو کۆمپانیایانەن کە ناتوانن قازانج بدەن ئەگەر کارێکی دیاریکراو نەکەن. بلانچفلۆر (Blanchflower)، کە دانی بەوەدا ناوە کە ڕۆژانی سەرەتاییە و پارتی کاریگەری نوێ هێشتا سیاسەتی ئابووری زۆری نییە بۆ قسەکردن، لەگەڵ ئەوەشدا پشتڕاستی کردەوە کە ئابووریناسان لە گروپەکەدا زیرەک، چەپڕەو و متمانەپێکراون، و کاتی ئەوە هاتووە دەست بکەن بە بیرکردنەوە دەربارەی چۆن پارتی کاریگەران دەتوانێت ببێتە ئۆپۆزیسیۆنێکی متمانەپێکراو.

قەیرانی سەرکردایەتی

بلانچفلۆر (Blanchflower) دەستی لە ئەنجومەنەکە کێشایەوە و وتی کە پێداچوونەوەکەی خۆی بۆ ڕۆڵی بانکی ئینگلتەرا لە ٢٨ی حوزەیرانی ٢٠١٦ دوای دەستلەکارکێشانەوەی بەکۆمەڵی کابینەی سێبەر کۆتایی پێدەهێنێت، و لەگەڵ ئەواندا پەیوەندی کرد بۆ ئەوەی داوا لە کۆربین (Corbyn) بکەن دەست لەکاربکێشێتەوە. پیکێتی (Piketty) ئاشکرای کرد کە ئەویش لە مانگی حوزەیراندا دەستی لە ئەنجومەنەکە کێشاوەتەوە، و ئاماژەی بە پابەندبوونەکانی کاری کرد. هەروەها ڕەخنەی لە هەڵمەتی ڕیفراندۆمی “زۆر لاواز”ی پارتی کاریگەران گرت بۆ مانەوە لە یەکێتی ئەوروپا، بەڵام وتی ئەمە هۆکارێک نەبوو لە بڕیارەکەیدا.

هەندێک ئەندامی تری ئەنجومەنەکە، لەوانە مەزوکاتۆ (Mazzucato)، پێتفۆر (Pettifor) و وڕێن-لێویس (Wren-Lewis) بەیاننامەیەکیان بڵاوکردەوە و ڕایانگەیاند کە ئەنجومەنەکە ڕێککەوتووە لەسەر دواخستنی کۆبوونەوەکانی داهاتوو بەهۆی دەستلەکارکێشانەوەی بەکۆمەڵەوە بەهۆی سەرکردایەتی جێرمی کۆربین (Jeremy Corbyn). هەروەها ڕەخنەیان لە سەرکردایەتی پارتی کاریگەران گرت سەبارەت بە هەڵمەتی یەکێتی ئەوروپا، بەڵام وتیان کە ڕۆڵی خۆیان بە “پێشکەشکردنی ئامۆژگارییە بە پارتی کاریگەران بە گشتی، نەک وەک پشتڕاستکردنەوەی کەسانی تایبەت لەناو” و “شەرەفمەند” دەبن کە لە داهاتوودا خزمەتی پارتەکە بکەن دوای ئەوەی دۆخی سەرکردایەتی چارەسەر دەبێت. سایمۆن وڕێن-لێویس (Simon Wren-Lewis) دواتر پەیوەندی بە بلانچفلۆر (Blanchflower) کرد و پاڵپشتی ئۆوین سمیت (Owen Smith) کرد بەسەر کۆربین (Corbyn)دا بۆ سەرکردایەتی لە ٣١ی تەمموزی ٢٠١٦.

سیاسەتەکان

ئاسانکاری چەندایەتی خەڵک

دوای ماوەیەکی کەم لە پێکهێنانی لێژنەکە، ڕۆبەرت پێستۆن (Robert Peston) جەختی لەوە کردەوە کە پێکهاتەی ئەنجومەنەکە ئاماژەیە بۆ ئەوەی کە ئاسانکاری چەندایەتی خەڵک، ئەو سیاسەتەی کە داوا لە بانکی ئینگلتەرا دەکات پارە چاپ بکات بۆ دابینکردنی پارەی وەبەرهێنانی حکومەت، کە تا ئەو کاتە بە بناغەی سیاسەتی ئابووری جێرمی کۆربین (Jeremy Corbyn) دادەنرا، بە ئەگەری زۆر مردووە، چونکە هەستی دەکرد کە ئەم گروپە تایبەتەی ئابووریناسان، “پشتگیری لەو بیرۆکەیە دەکەن کە حکومەت سوود لە ڕێژەی سوودی نزمی زاڵ وەربگرێت بۆ قەرزکردنی زیاتر بۆ وەبەرهێنان لە ژێرخاندا،” ئەوان پشتگیری لە فۆرمولەی زۆری سیاسەت ناکەن، “لە ترسی ئەوەی کە متمانەی دژە هەڵاوسانی بانکی ئینگلتەرا لەناو دەچێت”، و ئەگەر سیاسەتەکە بمێنێتەوە ئەوا وەک “ئامرازێکی نەختینەی باراناوی چاوەڕواننەکراو دەبێت، بۆ ئەو کاتەی کە ئابووری دیسان لە دۆخێکی زۆر خراپدا بێت.”

هەروەها ببینە

• دەیڤید بلانچفلۆر (David Blanchflower)
• ئان پێتفۆر (Ann Pettifor)

سەرچاوەکان

• جێرمی کۆربین (Jeremy Corbyn)
• دامەزراوەکانی ٢٠١٥ لە شانشینی یەکگرتوو
• ٢٠١٥ لە سیاسەتی بەریتانیدا
• ڕێکخراوەکانی سیاسەتی جیهانی