مارکۆس تۆمپسن: ژیان و کارە هونەرییەکەی

مارکۆس تۆمپسن (Marcus Thompson)، لەدایکبووی ١٩٤٦، ژەنیارێکی ڤیۆلا و ڤیۆلا د’ئامۆرە (viola d’amore) کە بە کارەکانی وەک ڕیسیتالیست، سۆلیستی ئۆرکێسترا، مۆسیقاژەنی چەمبەر، هونەرمەندی تۆمارکردن و مامۆستا ناسراوە.

تۆمپسن ئەندامی دامەزرێنەر و بەڕێوەبەری هونەریی ئێستای کۆمەڵەی مۆسیقای چەمبەری بۆستنە (Boston Chamber Music Society)، هەروەها پرۆفیسۆری پەیمانگای MIT و ئەندامی دەستەی فاکەڵتی لە کۆنسەرڤاتۆریای نیو ئینگلاندە (New England Conservatory of Music).

ژیانی سەرەتایی و خوێندن

تۆمپسن لە باشووری برۆنکسی نیویۆرک لەدایکبووە. لە تەمەنی شەش ساڵیدا دەستی بە خوێندنی کەمانچە کردووە و لە تەمەنی چواردە ساڵیدا، چۆتە کۆلێژی پێش زانکۆی جوولیارد (The Juilliard School Pre-College) و لەوێ لەگەڵ لویس بێرێند (Louise Behrend) خوێندوویەتی. تۆمپسن لە قوتابخانەی جوولیارد مایەوە و لە کۆتاییدا بڕوانامەی دکتۆرای لە خوێندنەکانی ڤیۆلا و ڤیۆلا د’ئامۆر بەدەستهێنا. تۆمپسن بە شێوەیەکی سەرەکی لەگەڵ واڵتەر ترامپلەر (Walter Trampler) خوێندوویەتی لە کاتی ئامادەبوونیدا لە قوتابخانەکە و یەکەم کەس بوو کە دکتۆرای لە ژەنینی ڤیۆلادا لە جوولیارد بەدەستهێنا.

کاری مۆسیقا

تۆمپسن یەکەم دەرکەوتنی پیشەیی و نیویۆرکی خۆی لە هۆڵی کارنێگی (Carnegie Hall) لە زنجیرەی هونەرمەندانی کۆنسێرتی گەنجان لە ساڵی ١٩٦٨ ئەنجامدا. لەو کاتەوە، تۆمپسن ڕیسیتالەکانی لە مۆزەخانەی مێترۆپۆلیتانی هونەری لە نیویۆرک، مۆزەخانەی ئیسابێلا ستیوارت گاردنەر (Isabella Stewart Gardner Museum) لە بۆستن، هۆڵی ئۆرکێسترا (Orchestra Hall) لە مینیاپۆلیس، شانۆی تێراس (Terrace Theater) لە ناوەندی کێنێدی (Kennedy Center) لە واشنتۆن دی سی، شانۆی هێربست (Herbst Theatre) لە سان فرانسیسکۆ، ژمارەیەکی زۆر کۆلێژ و زانکۆ و چەندین شوێنی دیکە پێشکەش کردووە. بۆ بەرزڕاگرتنی یادی سەد ساڵەی هیندیمیت، ڕیسیتالێکی لە تەواوی سۆناتەکان پێشکەش کرد لەگەڵ پیانۆ بۆ ڤیۆلا و ڤیۆلا د’ئامۆر کە لەلایەن پاول هیندیمیت (Paul Hindemith) لە هۆڵی ئوردن (Jordan Hall) لە بۆستن لەگەڵ پیانۆژەن جودیس گۆردۆن (Judith Gordon) ئامادەکرابوو.

وەک سۆلیست، تۆمپسن لەگەڵ زۆرێک لە باشترین ئۆرکێستراکانی جیهان بەشداری کردووە لەوانە ئۆرکێسترای سمفۆنی شیکاگۆ (Chicago Symphony Orchestra)، ئۆرکێسترای فیلادێلفیا (Philadelphia Orchestra)، ئۆرکێسترای سمفۆنی نیشتمانی (National Symphony Orchestra)، ئۆرکێسترای کلیڤلاند (Cleveland Orchestra)، سمفۆنی ئەتڵەنتا (Atlanta Symphony)، ئۆرکێسترای چەمبەری لۆس ئەنجلۆس (Los Angeles Chamber Orchestra)، سمفۆنی سانت لویس (Saint Louis Symphony)، بۆستن پۆپس (Boston Pops)، شیکاگۆ سینفۆنیتا (Chicago Sinfonietta)، ئۆرکێسترای ڕادیۆی سلۆڤینی (Slovenian Radio Orchestra) و ئۆرکێسترای سمفۆنی نیشتمانی چیک (Czech National Symphony Orchestra) لەنێو ئەوانی تردا.

تۆمپسن هەروەها لەگەڵ هەندێک لە باشترین ڕێبەرانی جیهان کاری کردووە لەوانە چارڵز دوتوا (Charles Dutoit)، مایکڵ تیلسۆن تۆماس (Michael Tilson Thomas)، جاهجا لینگ (Jahja Ling)، یۆێل لیڤی (Yoel Levi)، جۆن هاربییسۆن (John Harbison)، و پاول فریمان (Paul Freeman) لەنێو ئەوانی تردا.

تۆمپسن هەروەها لەگەڵ هەندێک لە باشترین مۆسیقاژەنانی جیهان کاری کردووە، لەنێویاندا کەمانچەژەن یەهودی مێنهین (Yehudi Menuhin).

وەک مۆسیقاژەنێکی چەمبەر، تۆمپسن وەک میوانی کوارتێتی ئۆدۆبۆن (Audubon Quartet)، کوارتێتی بۆرۆمیۆ (Borromeo String Quartet)، کوارتێتی کلیڤلاند (Cleveland String Quartet)، کوارتێتی ئیمێرسۆن (Emerson String Quartet)، کوارتێتی میامی (Miami String Quartet)، کوارتێتی مویر (Muir String Quartet)، کوارتێتی ئۆریۆن (Orion String Quartet)، کوارتێتی شانگهای (Shanghai String Quartet)، و کوارتێتی ڤێرمێر (Vermeer Quartet) دەرکەوتووە. تۆمپسن هەروەها هاوکاری لەگەڵ کوارتێتی هونەرە جوانەکان (Fine Arts Quartet)، کوارتێتی ئێندێلیۆن (Endellion String Quartet)، کوارتێتی سانت پیتەرزبورگ (St. Petersburg String Quartet)، کوارتێتی بیاڤا (Biava String Quartet)، کوارتێتی جوپیتەر (Jupiter String Quartet)، کوارتێتی ڤۆگلەر (Vogler String Quartet)، و کوارتێتی ئۆریگۆن (Oregon String Quartet) کردووە. بەشداری لە فێستیڤاڵەکانی مۆسیقای چەمبەر لە ڕۆکپۆرت (Rockport) (MA و ME)، چێستنوت هیل (Chestnut Hill) (CT)، سیتکا (Sitka) (AK)، ئەنکۆریج، سیاتڵ، باکووری ڕۆژئاوا (OR)، لۆس ئەنجلۆس، ئۆکیناوا، سانتا فێ، ڤایل، دوبرۆڤنیک، سپۆلیتۆ، مۆنتریال و ڕیۆ دی ژانیرۆ کردووە. لە نێو دیارترین خاڵەکانی کارکردنیدا بەشدارییەکانە لەگەڵ کۆمەڵەی مۆسیقای چەمبەری ناوەندی لینکۆن (Chamber Music Society of Lincoln Center) لە پەخشێکی ڕاستەوخۆ لە ناوەندی لینکۆن و لە کۆنسێرتێکی دەستپێکردنی سەرۆکایەتی لە ناوەندی کێنێدی. هەروەها لەگەڵ کۆمەڵەی مۆسیقای چەمبەری ئەمستەردام (Chamber Music Society of Amsterdam) لە هۆڵەندا دەرکەوتووە، و ئەندامی دامەزرێنەری کۆمەڵەی مۆسیقای چەمبەری بۆستنە.

تۆمپسن هەروەها زۆرجار لەگەڵ کۆمەڵە بارۆکەکان (Baroque ensembles) دەرکەوتووە، وەک ئۆرکێسترای چەمبەری ئەلبوکێرک (Chamber Orchestra of Albuquerque)، وەک ژەنیارێکی ڤیۆلا د’ئامۆر. تۆمپسن ڤیۆلا د’ئامۆرێک دەژەنێت کە لە بۆهیمیا (Bohemia) (ئەوەی کە ئەمڕۆ بە کۆماری چیک (Czech Republic) ناسراوە) لە ناوەڕاستی سەدەی ١٨ دروستکراوە. یەکەم بەرکەوتنی تۆمپسن لەگەڵ ڤیۆلا د’ئامۆر ئەوە بوو کاتێک گوێی لە ژەنینی سۆناتای هیندیمیت (Hindemith) بۆ ڤیۆلا د’ئامۆر و پیانۆ بوو کە لەلایەن واڵتەر ترامپلەر (Walter Trampler) و جەیمس لێڤاین (James Levine) ژەنرابوو. دەنگی ڤیۆلا د’ئامۆر، تەنانەت لە پارچەیەکی مۆدێرنیشدا، ئەوەندە سەرنجڕاکێش بوو بۆ تۆمپسن کە دەستبەجێ ئاشقی بوو. لەو کاتەوە، تۆمپسن کاتی خۆی تەرخانکردووە بۆ فێربوونی ڤیۆلا د’ئامۆر بە گرنگیدان بە پراکتیزەکانی ژەنینی بارۆک وەک چەماندنەوەی چەمانە، ڤیبراتۆی سنووردار و بەکارهێنانی هارمۆنیکەکان. تۆمپسن پێی وایە کە ژەنینی ڤیۆلا د’ئامۆر ژەنینی ڤیۆلاکەی باشتر کردووە بە فراوانکردنی ڕەنگەکانی و ڕوونکردنەوەی جیاوازییەکان لە دەربڕینی مۆسیقادا.

کاری وانەبێژی

تۆمپسن وەک ئەندامێک لە دەستەی فاکەڵتی ڤیۆلا لە کۆنسەرڤاتۆریای نیو ئینگلاند (New England Conservatory) و وەک پرۆفیسۆری مۆسیقای ڕۆبێرت ئاڕ. تەیلۆر (Robert R. Taylor) لە پەیمانگای تەکنەلۆژیی ماساچوسیتس (Massachusetts Institute of Technology) خزمەت دەکات. ئەو بەرنامەکانی نمایشی زانکۆی لە خوێندنە تایبەتەکان و مۆسیقای چەمبەر دامەزراند. ئەو بەهۆی وانەبێژی نائاسایی لە MIT خەڵاتکراوە بە دەستنیشانکردن وەک هاوەڵی فاکەڵتی مارگارێت ماکڤیکار (Margaret MacVicar Faculty Fellow).

دەستنیشانکردنەکانی پێشووی بۆ وانەبێژی لە دامەزراوەکاندا بووە لەوانە بەشی کۆلێژی پێش زانکۆی جوولیارد (The Juilliard School Pre-College Division)، کۆلێژی ئۆکوود (Oakwood College)، کۆلێژی ماونت هۆلیۆک (Mt. Holyoke College)، و زانکۆی وێسلەیان (Wesleyan University).

زۆرجار پێشکەشکارێکی میوانە بۆ ڤیۆلا و وانەکانی مۆسیقای چەمبەر، بەم دواییانە وانەکانی لە قوتابخانەی مۆسیقای زانکۆی ئۆریگۆن (University of Oregon School of Music)، بەشی مۆسیقای کۆلێژی ویلیامز (Williams College Music Department)، کۆنسەرڤاتۆریای بۆستن (Boston Conservatory) (String Seminar)، و بۆ پرۆژەی STEP لە هۆڵی سمفۆنی (Symphony Hall)، بۆستن ئەنجامدا. بەڕێز تۆمپسن لە ئەنجومەنی پرۆژەی STEP خزمەت دەکات، ئەندامە لە کۆمەڵەی مۆسیقای چەمبەر و کۆمەڵەی مامۆستایانی ئامێری ژێدار (American String Teachers Association). هەروەها ئەندامە لە کۆمەڵەی ڤیۆلا د’ئامۆر و کۆمەڵەی ڤیۆلای ئەمریکی (American Viola Society). بەڕێز تۆمپسن وەک بەڕێوەبەری میوانداری کۆنگرەی XIII ی کۆمەڵەی ڤیۆلای ئەمریکی ساڵی ١٩٨٥ خزمەتی کرد کە لە کۆنسەرڤاتۆریای مۆسیقای نیو ئینگلاند (New England Conservatory of Music) لە بۆستن بەڕێوەچوو.

لە ساڵی ٢٠١٥، تۆمپسن پلەی بەرزکرایەوە بۆ پرۆفیسۆری پەیمانگا، بەرزترین پلەی فاکەڵتی MIT، کە بە شێوەیەکی ئاسایی تەنها دوازدە پرۆفیسۆر ئەو پلەیەیان هەیە.

تۆمارەکان

تۆمپسن کارە سۆڵۆییەکانی بارتۆک (Bartók)، بلۆخ (Bloch)، هیندیمیت (Hindemith)، مارتن (Martin)، یۆنگن (Jongen)، فرانسێکس (Françaix)، و سێرلای (Serly) لەسەر ناوەندەکانی سەنتور (Centaur) و ڤۆکس تێرنەباوت (Vox Turnabout) تۆمار کردووە. دەتوانرێت لە زیاتر لە ٢٠ سیدی (CD) لەلایەن کۆمەڵە مۆسیقییە جۆراوجۆرەکانەوە گوێی لێبگیرێت. ئەمانە نمایشی کۆمەڵەی مۆسیقای چەمبەری ئەمستەردام (Amsterdam Chamber Music Society)، کۆمەڵەی مۆسیقای چەمبەری بۆستن (Boston Chamber Music Society)، ئۆرکێسترای سمفۆنی نیشتمانی چیک (Czech National Symphony Orchestra)، و ئۆرکێسترای سمفۆنی ڕادیۆی سلۆڤینی (Slovenian Radio Symphony Orchestra) لەخۆدەگرن.

بەستەرە دەرەکییەکان

• وێبسایتی فەرمی مارکۆس تۆمپسن
• چاوپێکەوتن لەگەڵ مارکۆس تۆمپسن لەلایەن بروس دافی (Bruce Duffie)، ٨ی شوباتی ١٩٩٨

سەرچاوەکان

• لەدایکبووانی ١٩٤٦
• کەسانی زیندوو
• ژەنیارانی ڤیۆلای کلاسیکی ئەمریکی
• ژەنیارانی ڤیۆلا د’ئامۆری کلاسیکی ئەمریکی
• دەستەی فاکەڵتی زانکۆی وێسلەیان
• دەستەی فاکەڵتی قوتابخانەی MIT بۆ زانستە مرۆڤایەتییەکان، هونەرەکان و زانستە کۆمەڵایەتییەکان