هێزی ئاسمانی چیلی: مێژوو، پێکهاتە و توانا

هێزی ئاسمانی چیلی هێزی ئاسمانی و لقێکی سوپای چیلی (Chile)یە.

مێژوو

یەکەم هەنگاو بەرەو هێزی ئاسمانی ئێستای چیلی لەلایەن (Teniente Coronel)ەوە نرا کە لە فەرەنسا (France) وەک فڕۆکەوان ڕاهێنانی دەکرد. سەرەڕای ئەوەی ئەکادیمیایەکی ناوخۆیی دروست کرا، یەکەم ئەفسەرەکان بۆ ڕاهێنان ڕەوانەی فەرەنسا کران. یەکێک لەوان، کاپتن مانوێل ئاڤالۆس پرادۆ (Manuel Ávalos Prado)، سەرکردایەتی قوتابخانەی فڕینی سەربازی چیلی کرد، کە بە فەرمی لە شوباتی 1913 دامەزرا، و تا ساڵی 1915 لە فەرماندەییدا مایەوە. قوتابخانەی فڕینی سەربازی (Military Aviation School) لە ساڵی 1944 بە ڕێزلێنان لەو ناو نرا، و تا ئێستاش ئەو ناوەی هەڵگرتووە.

لەو ساڵانەی سەرەتادا، دەستکەوتی زۆری فڕین بەدەست هات؛ داگیرکردنی بەرزییەکانی ئەندێز (Andes) یەکێک بوو لە ئامانجە سەرەکییەکان و هەروەها گەشتە درێژخایەنەکان. فڕۆکە باوەکانی ئەو سەردەمە بریتین بوون لە ئاڤرۆ 504 (Avro 504)، بلێریۆت ئێکس ئای (Bleriot XI)، بریستۆڵ ئێم.1سی (Bristol M.1C)، دی ئێچ.9 (DH.9)، و ئێس ئی5ئەی (SE5a). لە دەیەی دواتردا، هێڵی پۆستەی ئاسمانی چیلی (Airmail Line of Chile) لە 5ی ئازاری 1929 وەک لقێک لە فڕینی سەربازی دامەزرا. ئەم هێڵی ئاسمانی پۆستەیە دواتر گەشەی کرد بۆ هێڵی ئاسمانی نیشتمانی (National Airline) کە تا ئێستاش پێشەنگی هێڵی ئاسمانییە لە چیلی. دوای ماوەیەکی کەم، لە 21ی ئازاری 1930، توخمەکانی فڕینی سوپا و هێزی دەریایی تێکەڵ کران بۆ بەشێکی تایبەتمەند: بەشی هێزی ئاسمانی (Department of the Air Force) بە شێوەیەکی کاریگەر هێزی ئاسمانی سەربەخۆی ئێستای دروست کرد. سەرەتا ناوی نرا هێزی ئاسمانی نیشتمانی (National Air Force). فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی چیلی ناوی دامەزرێنەری لان (Lan) و یەکەم فەرماندەی هێزی ئاسمانی، کۆمۆدۆر ئارتۆرۆ مێرینۆ بێنیتێز (Arturo Merino Benítez)، هەڵگرتووە. یەکەم تاقیکردنەوەی ئاگری لە یاخیبوونی دەریایی ساڵی 1931 لە کۆکیمبۆ (Coquimbo) بوو، کە فڕۆکەی هێرش و بۆمبهاوێژەکانی هێزی ئاسمانی و 2 فڕۆکەی گواستنەوە کە کرابوون بە بۆمبهاوێژ بەشدارییان لە سەرکەوتوو نەبوونیدا کرد.

یەکەم هێڵکارییەکانی ڕێکخستنی هێزی ئاسمانی ئێستا لە ساڵی 1945 دەرکەوتن بە دامەزراندنی گروپی گواستنەوەی 1، کە دواتر ژمارەکەی گۆڕدرا بۆ گروپی 10، لەگەڵ دوو سی-45 (C-45) و تاکە تی-6 تێکسان (T-6 Texan) لە لۆس سێریڵۆس (Los Cerrillos). دوای دوو ساڵ یەکەم گەشتی هێزی ئاسمانی چیلی بۆ ئەنتارکتیکا (Antarctica) ئەنجامدرا. پەنجاکان بە واتای چوونە ناو سەردەمی جێتی هێزی ئاسمانی چیلی بوو، و گروپی 7 یەکەم یەکە بوو کە لە ساڵی 1954 وەریگرت. چیلی فڕۆکەکانی لە هەردوو ویلایەتە یەکگرتووەکان و ئەوروپا دەست دەکەوت. دابینکردنی ئەمریکی بریتی بوو لە لۆکهید ئێف-80 (Lockheed F-80)، لۆکهید تی-33 (Lockheed T-33)، بیچه تی-34 مێنتۆر (Beech T-34 Mentor)، سێسنا تی-37 (Cessna T-37)، سێسنا ئەی-37 دراگۆنفلای (Cessna A-37 Dragonfly) و نۆرترۆپ ئێف-5 ئی/ئێف (Northrop F-5E/F) بۆ نموونە، لە کاتێکدا بەریتانییەکان هاوکەر هانتەر (Hawker Hunters)یان دابین دەکرد و فەرەنسییەکان چەندین کۆپتەر و فڕۆکەی داسۆ میرج 50 (Dassault Mirage 50)یان دابین دەکرد.

لە کاتی کودەتای سەربازی لە 11ی ئەیلوولی 1973، هێزی ئاسمانی چیلی ئۆپەراسیۆنی بێدەنگی (Operation Silence) ئەنجامدا، هانتەرەکان (Hunters) لە فەوجی 7ی فڕین چەندین ئەنتێنی گواستنەوەیان تێکدا کە سەر بە ڕادیۆکانی لایەنگری حکومەت بوون. دوای تەواوکردنی ئەرکەکەیان، فڕۆکەکان هێرشیان کردە سەر شوێنی نیشتەجێبوونی سەرۆکایەتی لە لاس کۆندێس (Las Condes) و کۆشکی سەرۆکایەتی، فڕۆکەوانێک بە هەڵە ئاگری لەسەر نەخۆشخانەی هێزی ئاسمانی کردەوە کاتێک هێرشی دەکردە سەر شوێنی نیشتەجێبوون، هیچ زیانێکی گیانی تۆمار نەکرا.

هێزی ئاسمانی چیلی لە ساڵی 2014 میوانداری مانۆڕی هاوبەشی سالیتری (Salitre)ی لەگەڵ نەتەوە دۆستەکانی دیکە کرد. هەروەها لە 5 بۆنەدا بەشداری لە چەندین ئەرکی ئاشتیپارێزی نەتەوە یەکگرتووەکان لە دەرەوەی وڵات کرد.

هێزی ئاسمانی چیلی ڕایگەیاند کە یەکێک لە فڕۆکەکانی گواستنەوەی سی-130 هێرکۆلیس (C-130 Hercules) کە هەڵگری 38 کەس بووە لە ڕێگادا بۆ ئەنتارکتیکا (Antarctica) لە 9ی کانوونی یەکەمی 2019 بێ سەروشوێن بووە. فڕۆکەکە لە ڕێگادا بوو بۆ دوورگەی کینگ جۆرجی (King George Island) ئەنتارکتیکا بۆ دابینکردنی پشتیوانی لۆجستی بۆ بنکەیەکی سەربازی کاتێک پەیوەندی ڕادیۆیی پچڕا. لە 11ی کانوونی یەکەمی 2019، پاشماوەی فڕۆکەکە دۆزرایەوە کە 18 میل لە باشووری ئەو شوێنەی کە فڕۆکەکە دوا پەیوەندی ئەنجام دابوو، و هیچ ڕزگاربوویەک نەدۆزرایەوە. هۆکاری کەوتنەخوارەوەی فڕۆکەکە نادیارە.

فەرماندە باڵاکان

هێزی شەڕ

ژمارەی کارمەندان = 10,600 (لەوانە 700 سەربازی زۆرەملێ)

نوسینگەی فەرماندەی باڵا

فەرماندەیی جەنگی هێزی ئاسمانی

لیوای یەکەمی ئاسمانی بارەگای سەرەکی لە بنکەی ئاسمانی لۆس کۆندۆرس (Base Aérea Los Cóndores) لە ئیکویک (Iquique)
فەوجی 1ی فڕین
فەوجی 2ی فڕین
فەوجی 3ی فڕین
فەوجی 24ی بەرگری ئاسمانی
فەوجی 34ی پەیوەندییەکان
فەوجی 44ی پیادەی فڕین

لیوای دووەمی ئاسمانی بارەگای سەرەکی لە بنکەی ئاسمانی پووداهوێل (Pudahuel Air Base) لە سانتیاگۆ (Santiago)
فەوجی 9ی فڕین
فەوجی 10ی فڕین
فەوجی بەرگری ئاسمانی و هێزە تایبەتەکان
فەوجی 32ی پەیوەندییەکان

لیوای سێیەمی ئاسمانی بارەگای سەرەکی لە بنکەی ئاسمانی ئێل تەپوال (El Tepual Air Base) لە پۆرتۆ مۆنت (Puerto Montt)
فەوجی 5ی فڕین
فەوجی 25ی بەرگری ئاسمانی
فەوجی 35ی پەیوەندییەکان

لیوای چوارەمی ئاسمانی بارەگای سەرەکی لە بنکەی ئاسمانی چابونکۆ (Chabunco Air Base) لە پۆنتا ئارێناس (Punta Arenas)
فەوجی 6ی فڕین
فەوجی 12ی فڕین
فەوجی 23ی بەرگری ئاسمانی
فەوجی 33ی پەیوەندییەکان
فەوجی 19ی گەڕانی ئەنتارکتیکا

لیوای پێنجەمی ئاسمانی بارەگای سەرەکی لە بنکەی ئاسمانی سێرۆ مۆرێنۆ (Cerro Moreno Air Base) لە ئەنتۆفاگاستا (Antofagasta)
فەوجی 7ی فڕین
فەوجی 8ی فڕین
فەوجی 21ی بەرگری ئاسمانی
فەوجی 31ی پەیوەندییەکان
فەوجی 41ی پیادەی فڕین

فەرماندەیی کارمەندان

بەشی پەروەردە

قوتابخانەی هێزی ئاسمانی “کاپتن مانوێل ئاڤالۆس پرادۆ (Manuel Ávalos Prado)”
قوتابخانەی ئەفسەرانی پلەداری هێزی ئاسمانی “فڕۆکەوان سێرجێنت ئەدۆلفۆ مێنادیەر ڕۆجاس (Adolfo Menadier Rojas)”
قوتابخانەی پێشکەوتووی ئەفسەرانی پلەدار
ئەکادیمیای جەنگی ئاسمانی
ئەکادیمیای پۆلیتەکنیکی هێزی ئاسمانی
خزمەتگوزاری وێنەگرتنی ئاسمانی

بەشی تەندروستی

نەخۆشخانەی گشتی هێزی ئاسمانی
فەرماندەیی باڵای هێزی ئاسمانی

فەرماندەیی لۆجستی

بەشی چاککردنەوە
بەشی کارگێڕی
بەشی ژێرخانی

هێزی ئاسمانی هێزی تایبەتی هێزی ئاسمانی (Air Force Special Forces)یش دەپارێزێت، کە هاوتایە لەگەڵ تیمی کۆنترۆڵکردنی جەنگی هێزی ئاسمانی ئەمریکا (United States Air Force Combat Control Team). ڕەنگە تا 350 کەس بەهێز بن، و ڕۆڵەکانیان بریتین لە هێرش، ناسینەوە، کۆنترۆڵکردنی هاتوچۆی ئاسمانی، پشتیوانی ئاگر، و فەرماندەیی، کۆنترۆڵکردن، و پەیوەندییەکان.

فڕۆکە

فڕۆکە

لیستی ئێستا

پیشەسازی

چیلی پیشەسازی فڕۆکەوانی خۆی، ئی ئێن ئەی ئی ئاڕ (ENAER)یش دەپارێزێت. دیزاینی ڕاهێنەری تی-35 پیلان (T-35 Pillán)، کە لەسەر بنەمای پایپەر پی ئەی-28 ئاڕ ساراتۆگا (Piper PA-28R Saratoga)یە، باشترین نموونەیە، کە هەندێک سەرکەوتنی هەناردەیی بینیوە. جگە لەوەش، کۆکردنەوەی ئەی-36/تی-36 هالکۆن (A-36/T-36 Halcón (CASA C-101))یش بەدەست هات. ئەنجامدانی چاککردنەوە لەسەر زۆربەی جۆرەکانی ناو لیستی ئێستا، وەک دەستکاریکردنی بچووکی فڕۆکەی ئێف-5 ئی (F-5E) بۆ نموونە، پیشەسازییەکە گرنگییەکی بەرچاوی بۆ هێزی ئاسمانی هەیە. ڕاپۆرت دراوە کە ئی ئێن ئەی ئی ئاڕ لە گفتوگۆدایە لەگەڵ ئێمبراير (Embraer)ی بەڕازیل (Brazil) بۆ دیزاینکردنی یەکەم فڕۆکەی گواستنەوەی سەربازی ڕەسەنی ئەمریکای باشوور. هەروەها، لە چوارچێوەی بەرنامەی پێیسەر ئەمستێل (Pacer Amstel)، بە پشتیوانی سەرەتایی هۆڵەندی (Dutch)، و دواتر لە ناوخۆدا ئی ئێن ئەی ئی ئاڕ جێتێکی جەنگی ئێف-16 (F-16)ی نوێ کردەوە، کە بۆ هێزی ئاسمانی چیلی پێشکەوتنێکە بۆ چاککردنەوەی فڕۆکەی ئێف-16 (بووە پێنجەمین وڵات کە بە ڕەزامەندی فڕۆکەکانیان دەستکاری بکەن).

پلەکان

ئەفسەران

سەربازان

نیشانەکان

ئەفسەران

ئەفسەرانی پلەدار و فڕۆکەوانان

نیشانەکانی کڵاوی ئەفسەران

ئەفسەرانی هێزی ئاسمانی چیلی نیشانەکانی کڵاوی خوارەوە لە کڵاوەکانی لوتکەیاندا دەپۆشن.

تێبینییەکان

کتێبناسی

بەستەرە دەرەکییەکان

وێب سایتی فەرمی هێزی ئاسمانی چیلی (Fuerza Aérea de Chile)
هێزی ئاسمانی چیلی (Fuerza Aérea de Chile) لە وەزارەتی بەرگری چیلی، وێب سایتی فەرمی
وێب سایتی هێزی ئاسمانی چیلی (Fuerza Aérea de Chile)، کۆن لە ئەرشیڤ.ئۆرگ (Archive.org)
پلەکانی وێب سایتی هێزی ئاسمانی چیلی (Fuerza Aérea de Chile)

یەکە و پێکهاتە سەربازییەکان لە ساڵی 1930 دامەزراون
دامەزراوەکانی 1930 لە چیلی
1930 لە یاسای چیلی