ژیاننامەی چیانگ تی مینگ (Chiang Ti Ming)

چیانگ تی مینگ (Chiang Ti Ming) (٢٧ی تەمموزی ١٩٧٦ – ٦ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٧) فیزیکزانێکی تەنۆکەیی چینی-مالیزایی و منداڵێکی بەهرەمەند بوو. ئەو بچووکترین خوێندکار بوو کە لە پەیمانگای تەکنەلۆژیای کالیفۆرنیا وەرگیرا.

ژیاننامە

چیانگ تی مینگ (Chiang Ti Ming) خەڵکی ڕەسەنی سێرێمبان (Seremban)، مالیزیا بوو. کاتێک منداڵ بوو، تاقیکردنەوەی بۆ کرا و دەرکەوت ئاستی زیرەکییەکەی ١٤٨ە. لە منداڵیدا لێهاتووییەکی نایابی لە زانست و زمانەکاندا نیشان دا، شیعری بە زمانەکانی چینی و ئینگلیزی دەنووسی کە ترس و سەرسامی خۆی بە زانست و حەزی زۆری بۆ گەڕان بەدوایدا دەردەبڕی. لە ساڵی ١٩٨٨دا، ناوی لە سەرتاسەری وڵاتدا بڵاو بوویەوە کاتێک لە قۆناغی ١ەوە بازیدا بۆ قۆناغی ٦ و خۆی ئامادە دەکرد بۆ ئەوەی لە ئەمریکا بچێتە زانکۆ بۆ خوێندنی فیزیا یان کۆمپیوتەر. زوو چووە کۆلێژی نێودەوڵەتی زانکۆی ئینتی (INTI International University College) بۆ ئەوەی وانە بخوێنێت و خۆی بۆ وەرگرتن لە زانکۆ ئامادە بکات. دکتۆر لی فەه ئۆن (Dr. Lee Fah Onn)، سەرۆکی کۆلێژەکە، وتی ئەو زۆر تایبەت بوو چونکە دەیتوانی لە بیرۆکە ئەبستراکتەکان تێبگات.

لە ساڵی ١٩٨٩دا، لە تەمەنی ١٣ ساڵیدا، لە ساڵی دووەمی بەرنامەی چوار ساڵەی فیزیا لە پەیمانگای تەکنەلۆژیای کالیفۆرنیا وەرگیرا، ئەمەش بووە تۆمارێک کە بچووکترین خوێندکار بوو کە تا ئێستا بچێتە ئەو زانکۆ بەناوبانگەوە. بەهۆی ئەوەی نەیتوانی سکۆلەرشیپی حکوومەتی مالیزیا بەدەستبهێنێت، چیانگ (Chiang) لەلایەن ڕێکخراوە تایبەتەکان و کۆمەڵگەی چینی مالیزیاوە سپۆنسەر کرا.

لە ماوەی ساڵانی خوێندنی بەکالۆریۆسدا، ئەنجامەکانی چیانگ (Chiang) لەنێو پێنج لەسەدی سەرەوەی خوێندکاران بوو، هەروەها بچووکترین خوێندکار بوو کە دوو ساڵ لەسەر یەک خەڵاتی شایستەیی خوێندکارانی بەکالۆریۆسی وەرگرت. ئەندامی تاو بێتا پای (Tau Beta Pi) بوو. لە ساڵی ١٩٩٢ بڕوانامەی بەکالۆریۆسی بە پلەی شەرەف وەرگرت.

لە ساڵی ١٩٩٢، چیانگ (Chiang) لە زانکۆی کۆرنێل (Cornell University) وەرگیرا بۆ خوێندنی دکتۆرا لە فیزیا. لە ساڵی ١٩٩٨دا دکتۆرای لە تیۆری ژێکان بە سەرپەرشتی برایان گرین (Brian Greene) بەدەستهێنا. پاشان چووە بەشی بیرکاری زانکۆی هارڤارد (Harvard University) بۆ ئەنجامدانی توێژینەوەی پۆست دکتۆرا لەگەڵ شینگ-تونگ یاو (Shing-Tung Yau). ڕێنیشاندەرەکەی یاو (Yau) وتی سەرەڕای ئەوەی کاری باشی ئەنجامداوە و توانیویەتی بابەتەکانی بە باشی بنووسێتەوە، بەڵام کێشەی هەبووە لە مامەڵەکردن لەگەڵ خەڵک و شارەزاییەکی کەمی لە ژیان هەبووە.

دواتر چیانگ (Chiang) دەستی کرد بە نیشاندانی نیشانەکانی کێشەی دەروونی. لە ساڵی ٢٠٠١دا گەڕایەوە مالیزیا و لە ساڵی ٢٠٠٢دا لە نەخۆشخانەیەک لە کوالالامپور (Kuala Lumpur) وەرگیرا بۆ چارەسەرکردنی خەمۆکی و نیشانەکانی پاشەکشێ. بەپێی لێدوانێکی باوکی لەو ساڵەدا، ئەو بێدەنگ بوو چونکە زۆر منداڵ بوو بۆ ئەوەی خۆی بگونجێنێت لەگەڵ ژینگە و فشاری کاری کۆمەڵگەی ئەمریکی دوای بەدەستهێنانی دکتۆراکەی، هەروەها چونکە خەڵکی بە شێوازێکی جیاواز سەیریان دەکرد، بۆیە گەڕاندیانەوە بۆ ماڵەوە بۆ پاراستنی تەندروستی. باوکیشی داوای لە میدیاکان کرد دەست هەڵبگرن لە گرنگیدان پێی.

ڕەتی دەکردەوە خواردن و خواردنەوە بخوات و بۆ ماوەیەکی زۆر قسەی نەدەکرد. ژیانی دەبوو بە دەرمان بەردەوام بێت. دۆخی لە ٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٧ خراپتر بوو. بە پەلە گەیاندیانە نەخۆشخانەی توانکو جەعفەر (Tuanku Ja’afar Hospital) و ڕۆژی دواتر کۆچی دوایی کرد. هۆکاری مردنەکەی بەهۆی ژەهراویبوونی دەماری بوو کە ئاڵۆزییەکی دەگمەنی نەخۆشی شەکرە بوو.

چیانگ (Chiang) لە دوای خۆی دایک و باوک و خوشکێکی بچووکتری بەجێهێشت. خوشکێکی تری بچووکتری لە ساڵی ١٩٩٣ لە تەمەنی چوار ساڵیدا لە مەلەوانگەیەکدا خنکا.

بڵاوکراوەکان

سەرچاوەکان

بەستەرە دەرەکییەکان

• فیزیکزانە مالیزاییەکان
• خەڵکی مالیزیا لە ڕەگەزی چینی
• فیزیکزانانی تەنۆکەیی
• دەرچووانی پەیمانگای تەکنەلۆژیای کالیفۆرنیا
• دەرچووانی زانکۆی کۆرنێل