کۆترە بچکۆلەی سینگ سپی (Turnix velox)

کۆترە بچکۆلەی سینگ سپی جۆرێکە لە کۆترە بچکۆلەکان، بەشێکە لە خێزانێکی بچووکی باڵندەکان کە لە کۆترە ڕاستەقینەکان دەچن، بەڵام پەیوەندییان پێوە نییە. ئەم جۆرە لە ئوسترالیا (Australia) نیشتەجێیە، کە یەکێکە لە کۆترە بچکۆلە باوەکان.

ئەم جۆرە لە شوێنی گیاکارییەکاندا دەدۆزرێتەوە.

مێینە ڕەنگێکی کاڵ و بێ نیشانەی هەیە لە بەشی خوارەوە و ڕەنگێکی قاوەیی کاڵ لە بەشی سەرەوەیدا هێڵکاری سپی تێدایە؛ نێرینەکە هاوشێوەیە، بەڵام نیشانەی کەمترە. ئەم جۆرە نووکێکی گەورەی کاڵی هەیە، و چاوێکی کاڵ.

ناساندن

کۆترە بچکۆلەی سینگ سپی باڵندەیەکی بچووکی قاوەیی مایل بە سوورە کە هێڵی سپی تەنکی لەسەر بەشەکانی سەرەوەیەتی و نووکێکی شینی-خۆڵەمێشی هەیە، قاچی پەمبەیی و پێی هەیە، و چاوی کاڵ. مێینەکە هەم گەورەترە و هەم ڕەنگاوڕەنگترە لە نێرینەکە. کۆترە بچکۆلەی سینگ سپی بە ئاسانی لە کۆترە بچووکەکانی تر جیا دەکرێتەوە. لە کاتی فڕیندا، بە جەستەی سەرەوەی بە ڕەنگی سوورباو یان پەمبەیی و جیاوازی ڕەنگ لە نێوان بەشەکانی باڵەکانی.

لە کاتێکدا بە ڕواڵەت لە کۆترە ڕاستەقینەکانی جۆری (Coturnix) دەچێت، کۆترە بچکۆلەی سینگ سپی جیاوازە بە نەبوونی پەنجەی دواوە و زەخیرەی خواردن. مێینەکان ئەندامێکی دەنگی ناوازەیان هەیە کە لەلایەن بۆری هەناسەی گەورەکراو و گڵۆپێکی فووکراو لە سورێنچکدا دروست بووە. ئەمە بۆ دەرهێنانی دەنگێکی گەورە بەکاردێت.

شێوازەکانی دەنگی کۆترە بچکۆلەی سینگ سپی بە شێوەیەکی سەرەکی لە دوو دەنگی سەرەکی پێکدێت، دەنگێکی گەورەی “ئو-ئاه” یان “کوو-ئو” کە زۆرجار لە شەودا دەوترێت. کاتێک دەترسێت، کۆترە بچکۆلەی سینگ سپی دەنگێکی گەورەی قیژەی هەیە، کە لە چەند دەنگێکی “چریکە چریکە” پێکهاتووە.

خواردن

وەک هەموو خۆراکخۆرێک، کۆترە بچکۆلەی سینگ سپی تۆو، گیا ڕەسەنەکان، مێرووەکان و بۆقە بچووکەکان دەخوات.

بڵاوبوونەوە و شوێنی نیشتەجێبوون

کۆترە بچکۆلەی سینگ سپی لە زۆربەی ناوچە وشک و نیمچە وشکەکانی ئوسترالیا (Australia) دەدۆزرێتەوە، جگە لە تاسمانیا (Tasmania)، ئوسترالیای ڕۆژئاوا (Kinberlys)، هەرێمی باکوور (Arnhem land) و کوینزلەندی باکوور (Cape York peninsula)، بەهۆی شوێنی نیشتەجێبوونی زەوی گیاکاری و دارستانی ناوچە گەرم و مامناوەندەکان. کۆترە بچکۆلەی سینگ سپی بە شێوەیەکی بەرفراوان لە سەرتاسەری باشوور و ڕۆژئاوای ئوسترالیا (Australia) و بە زۆری لە زۆربەی هەرێمی باکووردا دەدۆزرێتەوە. وا دەردەکەوێت کۆترە بچکۆلەی سینگ سپی زۆر دەگمەن بێت لە ناوچە بەرزترەکان یان ناوچە کەناراوییەکان و بە شێوەیەکی سەرەکی لە ناوچە ناوخۆییەکانی هەموو ویلایەتەکاندا دەدۆزرێتەوە. بەڵام تەنها یەک نموونە لە تاسمانیا (Tasmania) دۆزراوەتەوە.

زۆربوون و هێلانەکردن

بە شێوەیەکی نامۆ مێینەی کۆترە بچکۆلەی سینگ سپی ڕەنگاوڕەنگترە لە نێرینەکان، و دەستپێشخەری خۆشەویستی دەکات و کۆترە بچکۆلەکان فرەژنیین، لەگەڵ ئەوەی کە مێینەکان لە نێوان نێرینەکاندا دەسووڕێنەوە و بە توندی هەموو مێینەکانی تر لە ناوچەکەی خۆی دەردەکات.

کۆترە بچکۆلەی سینگ سپی دەتوانێت بە درێژایی ساڵ زاوزێ بکات و چەندین جار هێلکە بکات، بەهار و پایز بە شێوەیەکی گشتی بەرهەمدارترینن. زۆربوونی زاوزێکردن بە شێوەیەکی گشتی پشت دەبەستێت بە گونجاوی وەرزەکان لەگەڵ ئەوەی کە دۆخی گونجاوی زاوزێکردن لە دوای باران بارینی بەردەوام دێت. کۆترە بچکۆلەی سینگ سپی لەسەر زەوی لە ناوچە پارێزراوەکاندا هێلانە دەکات وەکو دەوەنە بچووکەکان یان گیای سەرداچوو. هێلانە ڕاستەقینەکە لەلایەن جووتەکانی هێلانەکردنی کۆترەکانەوە دروست دەکرێت بە هەڵکەندنی کونێک پێش ئەوەی بە چیلکە بچووکەکان یان گیای ناسک داپۆشرێت. خستنەسەر هێلکە لەلایەن نێرینەوە ئەنجام دەدرێت، کە هەروەها هەموو بەخێوکردن و خواردنی جوچکەکانیش دەکات. هێلکەکان بە شێوەیەکی گشتی ڕەنگێکی سپی کاڵیان هەیە لەگەڵ نیشانەی قاوەیی تۆخ و خستنەسەر هێلکە بە شێوەیەکی گشتی لە نێوان 12-14 ڕۆژدایە لەگەڵ ئەوەی کە جوچکەکان لە ماوەی 3-4 هەفتەدا سەربەخۆ دەبن لە دوای هاتنە دەرەوەیان لە هێلکە.

مێینە ڕەنگاوڕەنگترە لە نێرینە، و دەستپێشخەری خۆشەویستی دەکات. بە شێوەیەکی نامۆ، کۆترە بچکۆلەکان فرەژنیین، لەگەڵ ئەوەی کە مێینەکان لە نێوان چەند نێرێکدا دەسووڕێنەوە و مێینە ڕکابەرەکان لە ناوچەکەی خۆی دەردەکات. هەردوو ڕەگەز بەشدار دەبن لە دروستکردنی هێلانەیەک لە زەویدا، بەڵام تەنها نێرینە هێلکەکان دەخاتە سەر و ئاگاداری گەنجەکان دەبێت. هێلکەکان دوای ماوەی خستنەسەری 12 یان 13 ڕۆژ دەترووکێن، و گەنجەکان دەتوانن لە ماوەی دوو هەفتەدا لە دوای هاتنە دەرەوەیان لە هێلکە بفڕن.

پاراستن

دۆخی پاراستنی جۆرێک ئاماژەیە بۆ ئەوەی کە ئایا گروپەکە هێشتا بوونی هەیە و چەندە ئەگەری هەیە گروپەکە لە داهاتوویەکی نزیکدا لەناو بچێت. فاکتەرەکان لەبەرچاو دەگیرێن کاتێک هەڵسەنگاندن بۆ دۆخی پاراستن دەکرێت. ژمارەی ئەو تاکانەی کە ماونەتەوە، زیادبوون یان کەمبوونی گشتی ژمارەی دانیشتووان بە تێپەڕبوونی کات، ڕێژەی سەرکەوتنی زاوزێکردن، و هەڕەشە ناسراوەکان.

بەهۆی ئەوەی کە کۆترە بچکۆلەی سینگ سپی لە ئوسترالیا (Australia) بەربڵاوە، مەودایەکی زۆر گەورەی هەیە کە ژمارەی دانیشتووان بە شێوەیەکی بەرفراوان لە سەرانسەری خاکی سەرەکی ئوسترالیا (Australia) بڵاوبوونەتەوە. لەبەرئەوە، ئەم جۆرە بە لاواز پۆلێن نەکراوە لە ژێر دۆخی پاراستن: “پێوەرەکانی بوونی ڕووداو”، سەرەڕای ئەوەی کە ژمارەی دانیشتووانی کۆترە بچکۆلەی سینگ سپی بە گشتی وا دەردەکەوێت کە کەم دەبێتەوە. ژمارەی دانیشتووانی جۆرێکی زۆر گەورە ناتوانێت بگاتە دۆخی لاوازی لە ڕووی ئاڕاستەی ژمارەی دانیشتووان یان پێوەری قەبارەی ژمارەی دانیشتووانەوە. بەڵام، بەڵگە هەیە کە زۆری کارلێککردنی مرۆڤ لەگەڵ ژینگەکەیاندا دەبێتە هۆی لاوازی لە ناو ژمارەی دانیشتوواندا.

سەرچاوەکان

کتێبناسی

• http://www.birdsinbackyards.net/species/Turnix-velox
• http://birdcare.com.au/little_button_quail.htm
• http://www.frogwatch.org.au/index.cfm?action=animal.view&pid=751
• http://www.birdsinbackyards.net/species/Turnix-velox

کۆترە بچکۆلەی سینگ سپی

باڵندە ناوخۆییەکانی ئوسترالیا (Australia)

کۆترە بچکۆلەی سینگ سپی

تاکسۆنەکان لەلایەن جۆن گۆڵد (John Gould) ناونراون